Mô hình canh tác mới giúp nông dân thích ứng biến đổi khí hậu

Canh tác lúa thông minh

Chị Lê Thị Mỹ Dung (Tân Thạnh, Long An) có thửa ruộng chưa đầy 1 ha – gần bằng một sân bóng đá để nuôi sống gia đình. Trước đây, dù chị và các con đều ra đồng làm việc hàng ngày, thu nhập từ cây lúa hầu như không đủ để trang trải cuộc sống. Mảnh ruộng của gia đình chị chỉ cho sản lượng khoảng 4 tấn/ha, ít hơn so với diện tích ruộng tương tự của các gia đình khác có năng suất khoảng 7 – 8 tấn.

Chị Dung từng định bỏ việc đồng áng trước khi tham gia chương trình tập huấn cho nông dân do Trung tâm Khuyến nông Quốc gia thực hiện và được học về các thực hành canh tác lúa, giúp giảm chi phí đầu vào, tăng năng suất và giảm phát thải khí nhà kính.

Chị Dung được học những kỹ thuật mới nhằm tăng năng suất cây lúa và giảm phát thải khí nhà kính

Các hoạt động này được dự án Rừng và đồng bằng Việt Nam của Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) đưa vào triển khai tại trung tâm Khuyến nông tỉnh Long An trong vụ lúa năm 2014. Chị Dung học cách xây dựng hệ thống kênh mương nội đồng và tạo các điều kiện thuận lợi để cây lúa phát triển tốt hơn, như cán phẳng mặt ruộng. Chị cũng được học các kỹ thuật sử dụng phân bón và cân bằng dinh dưỡng theo tình trạng cũng như từng giai đoạn phát triển của cây lúa.

Chị Dung chia sẻ: “Trước đây tôi không biết cách cân đối phân bón. Tôi sử dụng phân bón quá nhiều, nhất là khi thấy lúa nhà mình không xanh bằng ruộng kế bên. Giờ tôi biết là nhiều phân bón quá không làm tăng năng suất mà có thể gây sâu bệnh. Tôi không còn so sánh ruộng nhà mình với ruộng hàng xóm nữa. Tôi chỉ làm theo những gì học được từ khóa tập huấn. Hàng xóm rất ngạc nhiên thấy lúa ruộng nhà tôi tốt quá và hỏi tôi cách làm”.

Sử dụng các kỹ thuật mới với sự hỗ trợ từ USAID, chị Dung nâng năng suất lúa lên gấp đôi với 9 tấn/ha và kiếm thêm thu nhập gần 20 triệu so với các vụ trước. Những nông dân khác tham gia khóa tập huấn cũng đạt được kết quả khả quan với năng suất lúa tăng từ 23 – 25%.

Kỹ thuật mới được những nông dân từng tham gia tập huấn chia sẻ lại với nhiều khác qua các buổi họp thôn

Dự án Rừng và đồng bằng Việt Nam phối hợp với các trung tâm khuyến nông tỉnh giúp đẩy mạnh thực hành canh tác lúa giảm phát thải khí nhà kính và cải thiện sinh kế. Sau thành công ban đầu tại Long An với 30 nông dân tham gia, dự án mở rộng để hỗ trợ thêm 130 nông dân. Chính quyền địa phương cũng giúp tăng cường tác động của chương trình bằng việc mời những nông dân từng tham gia tập huấn chia sẻ các kỹ thuật mới học được tại các buổi họp thôn.

Dự án Rừng và đồng bằng Việt Nam được thực hiện trong 5 năm từ cuối 2012 và dự kiến sẽ tiếp cận và hỗ trợ cho 400 nông dân trong năm hoạt động thứ 3 của dự án.

Cải tạo đất dốc

Bắt đầu từ chính nhu cầu của người dân, mô hình canh tác trên đất dốc (SALT) thuộc dự án quản lý lưu vực đầu nguồn có sự tham gia của cộng đồng (dự án PWM) do tổ chức CARE quốc tế tại Việt Nam thực hiện giúp các hộ nghèo có kỹ thuật canh tác trên đồi núi dốc, mang lại thu nhập, ổn định cuộc sống. Mô hình được triển khai từ năm 2007 tại huyện Bá Thước, tỉnh Thanh Hóa.

Lò Văn Thuận – Hà Thị Hàm, Lò Thị Hạnh – Lương Xuân Thu; Lò Văn Vương – Hà Thị Hải và Ngân Thị Pon – Hà Văn Tám là 4 hộ gia đình nghèo người dân tộc Thái sống trong khu vực hẻo lánh của huyện Bá Thước, tỉnh Thanh Hóa. Cuộc sống của họ hoàn toàn phụ thuộc vào rừng, chăn nuôi quy mô nhỏ và trồng lúa cho mục đích sử dụng trong gia đình.

Nạn phá rừng và tác động của biến đổi khí hậu khiến đất đai bị xói mòn, cằn cỗi

Tuy nhiên, do nạn phá rừng và tác động của biến đổi khí hậu: xói mòn, sạt lở đất, lũ quét và nguồn nước suy giảm nên cuộc sống của họ ngày càng trở nên khó khăn bởi việc sản xuất bị hạn chế. Thậm chí, đôi khi họ chỉ có sắn là thức ăn chính. Vì ở vùng núi xa xôi, giao thông chưa phát triển nên các gia đình cũng không thể tiếp cận thị trường.

Năm 2010, họ tham gia vào dự án PWM do CARE quốc tế thực hiện tại Bá Thước.

2 ngọn đồi thuộc sở hữu của 4 hộ gia đình trước đây chỉ trồng sắn. Tuy nhiên, do địa hình dốc nên đất bị xói mòn, thiếu dinh dưỡng làm cho năng suất sắn rất thấp. Được sự hướng dẫn của cán bộ dự án, các gia đình huy động khoảng 40 người thân, hàng xóm, bạn bè... để tham gia vào “lễ hội” phát triển SALT.

Học được phương pháp cải tạo đất dốc, các hộ nông dân nghèo có thể yên tâm sản xuất

Người đào đường rãnh, người làm đất, nhóm thì trồng cây. Các hộ tham gia dự án được tập huấn kỹ thuật canh tác trên đất dốc, hỗ trợ con giống, phân bón, thuốc trừ sâu. Bênh cạnh đó, họ xây dựng mương đồng mức, xây dựng bậc thang kết hợp trồng cây phòng hộ như giổi xanh, re gừng, lim xanh, cỏ ghine để làm hàng rào, làm băng xanh hạn chế xói mòn đất và giữ nguồn nước tưới trên các sườn dốc... Với các cây trồng chính là lạc, ngô, đậu tương, tổng chi phí cho 1 ha đất dốc là h??n 8 triệu đồng, trong đó dự ??n h?? trợ gần 3/4 số vốn. 2ha đồi đã được phủ xanh.

Trong 2 năm đầu tiên, 4 hộ nông dân có nguồn thu nhập từ các loại cây họ đậu. Mỗi vụ, các hộ thu hoạch được 3 tấn đỗ, 3 tấn đậu tương và 3,6 tại ngô, ước tính giá trị khoảng hơn 100 triệu.

An Vinh